Mural Racławicka 7

OKIEM AUTORA

Pomysł na mural sanitariuszek z Powstania Warszawskiego od razu wydał mi się intrygujący i potrzebny. Dotychczasowe upamiętnienia, takie jak pomnik Powstania Warszawskiego na Pl. Krasińskich, przedstawiają wyłącznie męskie postacie, a nawet chłopięce, jak Pomnik Małego Powstańca na Podwalu. Można więc odnieść mylne wrażenie, jakby w powstaniu nie były obecne kobiety, albo ich rola była na tyle marginalna, że nie warta upamiętnienia. Tymczasem według szacunków było ich ok. 12 tys., głównie sanitariuszek i łączniczek, ale też tych, które budowały barykady, odkopywały ludzi z gruzów i walczyły z bronią w ręku. Wykazały się ogromną odwagą i determinacją w walce o wolność, o rodzinę i bliskich, o dom, o swoje ukochane miasto. Upamiętnienie wszystkich uczestniczek powstania na Mokotowie byłoby niewykonalne. Dlatego zdecydowałem się na uniwersalny wizerunek pojedynczej kobiety, reprezentantki sanitariuszek, aby w ten sposób oddać im hołd.

Bartosz Podlewski, Bakcyl Studio

POWSTAŃCZE SANITARIUSZKI MOKOTOWSKIE

Ratowanie zdrowia żołnierzy Armii Krajowej i mieszkańców Warszawy było najważniejszym zadaniem Służby Zdrowia w konspiracji i w Powstaniu Warszawskim. Szczególne miejsce przypada sanitariuszkom, dziewczętom w różnym wieku, które poświęciły własne życie, niosąc pomoc rannym i chorym.

Punkty sanitarne i szpitale na Mokotowie we wrześniu 1944 roku zmagały się z rosnącą liczbą poszkodowanych w wyniku bombardowań i ostrzałów artyleryjskich pacjentów. Sanitariuszki wspomagały również rannych żołnierzy przechodzących kanałami do Śródmieścia przed kapitulacją Mokotowa. Niektóre były z nimi do końca, płacąc najwyższą cenę.

Takim przykładem jest komendantka sanitariatu kompanii O-2 „Misiewicza” Pułku AK „Baszta” Ewa Matuszewska „Mewa”, zastrzelona 26 września 1944 r. przez Niemców w Alei Niepodległości 117/119. Została za ten czyn odznaczona pośmiertnie Orderem Virtuti Militari.

Wśród wielu sanitariuszek mokotowskich należy wymienić sanitariuszkę Marię Kowalską „Myszkę” udzielającą pomocy rannym w punkcie sanitarnym przy ulicy Kieleckiej 46, a następnie w Szpitalu Polowym na Malczewskiego 16 i 18, a także Stanisławę Olędzką „Sławę” pracującą przy Szustra 49.

Należy pamiętać, że tam gdzie były wykonywane zabiegi i operacje, również padały bomby grzebiąc jednocześnie personel lekarski i rannych. Po kapitulacji Mokotowa 27 września 1944 roku wiele sanitariuszek kontynuowało służbę w obozach jenieckich lub pomagając w przetrwaniu ludności cywilnej.

NIEZWYKŁY ADRES – RACŁAWICKA 7

Adres budynku, na którym znajduje się mural, jest szczególny, gdyż wpisany w historię pewnej rodziny. Ma swój początek w 1913 roku, kiedy Aleksander Kałasa zdobył dyplom czeladniczy piekarza, a w 1932 roku otworzył rodzinną piekarnię „Kuracyjna” przy ulicy Racławickiej 7, w której zatrudnionych było 15 osób. Przez lata wypiekano tam pieczywo ręcznie, wyłącznie w oparciu o tradycyjne przepisy na zakwasie lub na rozczynach. Nazwa piekarni wywodziła się natomiast z pierwszej lokalizacji firmy w Konstancinie-Jeziornej (1910 rok), gdzie klientami byli kuracjusze bywający w Parku Zdrojowym.

Podczas okupacji właściciel wybudował podziemny magazyn, który mógł pomieścić nawet 60 ton mąki. Pomieszczenie służyło jednocześnie za schron. Gdy wybuchło Powstanie Warszawskie, Tadeusz Kałasa, syn założyciela, dysponował pełnym magazynem, dzięki czemu przez następne dwa miesiące wypiekał chleb dla wojska. Kiedy w połowie września mąka zaczęła się kończyć, mieszkańcy nocami przynosili ją w torbach po pięć, dziesięć kilogramów z opuszczonych niemieckich magazynów przy ulicy Podchorążych, by kontynuować wypiek chleba. 27 września 1944 roku wraz z kapitulacją Mokotowa Niemcy wyrzucili rodzinę Kałasów. W piecach był jeszcze gorący chleb.

31 października 1990 roku Tadeusz Kałasa odzyskał firmę, a w 1992  Urząd Dzielnicy Gminy Mokotów dokonał zwrotu nieruchomości. Piekarnia “Kuracyjna” działała do 2020 roku, a wspomnienia o jej wyjątkowych wypiekach przetrwały do dziś.

Historie dzielnicy i adresu Racławicka 7 ściśle łączą się i przeplatają. To opowieści o bohaterskich ludziach, etosie ich pracy, odwadze, przyjaźni i zaangażowaniu. Dlatego też inwestor, firma Syrena Invest, który miał wpływ na nowy charakter tego miejsca, poprzez mural i przekazanie historycznych informacji, postanowił zadbać o pamięć wcześniejszych właścicieli i ich zaangażowania społecznego, a także uczcić poświęcenie mokotowskich sanitariuszek z Powstania Warszawskiego.